Toevallig was ik vanochtend begonnen aan onderstaand artikel, toen via nu.nl het volgende bericht binnenkwam van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur: “Rapport: Overheid kijkt te veel naar geld en luistert te weinig naar samenleving”. Het laat zien hoe een specifieke visie plannen en nota’s aanstuurt.

Waar ik mij in dit artikel op richt, is het feit dat deze maanden de Nota Ruimte wordt opgesteld en afgerond. Het is prettig dat er weer wordt nagedacht over de toekomst en dat deze ook ruimtelijk wordt gepland. Wat echter onderbelicht blijft, is dat deze Nota ook een politiek document is: het vormt onze toekomst en verdient daarom meer aandacht. Zie ook de oproep van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur.

Ideeën en visies over hoe de wereld in elkaar zit, welke elementen de nadruk krijgen en welke oplossingen als relevant worden beschouwd, zijn politieke keuzes die de komende decennia zullen vormgeven. Uiteindelijk wil iedereen in Nederland — nu én in de toekomst — zich thuis, veilig en welkom voelen. Hoe wij samenleven en tegelijk ruimte houden om een eigen thuisplek te creëren, is een essentieel onderdeel van de Nota Ruimte. Naast de keuzes over groen, landbouw, economie, woningbouw, infrastructuur en meer.

Politiek is de vraag: wie geven wij ruimte, en hoe? Politiek is ook wat wij als ‘waar’ beschouwen, en hoe wij met die waarheid omgaan. Het is de culturele bril waarmee wij naar de wereld kijken. Het bepaalt welke oplossingen we als kansrijk zien, en wat wij mogen verwachten van de overheid en van elkaar als burgers. Aan deze uitgangspunten liggen talloze aannames ten grondslag, die bepalen met welk startparadigma een Nota wordt geschreven.

Een paradigma is een geheel van theorieën en modellen waarmee we de wereld beschrijven. Hoe je deze wereld beschrijft, hangt af van je vertrekpunt: is dat financieel, sociaal, cultureel of ecologisch? Dat eerste vertrekpunt bepaalt vervolgens de volledige agenda. Als je stelt dat Nederland economisch moet groeien, dan richt je alle andere onderdelen in om die groei te faciliteren. Kies je voor een ecologische insteek, dan zullen economische en financiële belangen daaraan ondergeschikt moeten worden gemaakt.

Je startpunt bepaalt ook je antwoorden op de vraag: wat is waar? Is klimaatverandering een feit? Is het neoliberale economische denkmodel dé waarheid? Wat betekent duurzaam bouwen eigenlijk? Blijft de auto heilig, of gaan we uiteindelijk over op collectieve vervoersmiddelen zoals de trein en gedeelde auto’s? Is migratie een gevaar of een kans? Welke waarheid zie jij?

Met de inrichting van onze ruimte en de plannen die we nu maken, vormen we de toekomst. Als we nu geloven dat de stijgende zeespiegel wel zal meevallen, waarom zouden we dan investeren in hogere dijken, grondwaterbeheer of pompsystemen? Ook sociaal gezien is ruimtelijke ordening cruciaal: houden we rekening met grotere migratiestromen en meer culturele diversiteit, of kiezen we voor een dominante Nederlandse visie op wonen, werken en samenleven? Bieden we ruimte aan kleinschalige ondernemers, of moeten starters direct voldoen aan grootschalige eisen voor winkel- en kantoorruimtes? Mengen we wonen en werken, of scheiden we die functies juist actief?

Mijn oproep is om het gesprek over de openbare ruimte, ruimtelijke plannen en nota’s breder te voeren. De Nota Ruimte is uiteindelijk een instrument om onze toekomstvisie vorm te geven. Welke wereld wij voor ogen hebben, is het beginpunt van dit plan — en van veel andere vergelijkbare plannen. Laat je niet enkel leiden door kreten als “zoveel mogelijk woningen”, “snelle verbindingen tussen A en B” of “meer of minder landbouw”. Stel de grotere vragen:

• Wie mag in Nederland wonen (mens, dier, natuur)?
• Welk vervoersmiddel zien we als toekomstbestendig?
• Hoeveel vrijheid geven we aan toekomstige generaties om de plannen bij te sturen?
• Wiens wereldvisie zetten we nu in werking?

Want de Nota Ruimte bepaalt ook jouw toekomst!

Cursus inzicht in de Ruimtelijk Kwaliteit: stedenbouw, architectuur en mens

Wil je meer leren over de ruimtelijke ordening, kwaliteit en omgeving, hoe cultuur, aannames, visies en de basis van stedenbouw samen een goede leefomgeving vormen? Start dan met deze twee-daagse bijscholingscursus.

Direct naar deze cursus

Cursus stedelijke antropologie

Wil je meer leren en ervaren over hoe cultuur onze leefomgeving vormt en wij juist met ingrepen in de gebouwde omgeving een diversere en toegankelijker samenleving kunnen maken? Start dan met deze drie-daagse bijscholingscursus.

Direct naar deze cursus